domingo, 28 de agosto de 2016

"POEMAS BIROLLOS PARA LER COS OLLOS", UNHA PROPOSTA SUXESTIVA COA ORALIDADE E A POESÍA VISUAL COMO BASE.




Di Fran Alonso que a poesía para as primeiras idades está moi apegada á tradición e que queda na convención. Que esquece que hai unha parte importante da poesía que é gráfica, é dicir, que se pode ler coa vista, como se fose un cadro. E considera que debido ao déficit na incorporación da poesía visual e doutros achados importantes, o seu discurso vai por outro camiño para facela máis divertida, máis próxima á sensibilidade das nenas e nenos de hoxe.
 
Fran Alonso
     Acaba de ver a luz un poemario da súa autoría: Poemas birollos para ler cos ollos (Edicións Xerais. Col. Sopa de Libros) É este un poemario transgresor que habita nun potente contexto gráfico. El é o responsable do texto, do deseño e das ilustracións do libro. Evidentemente as dúas bases desta obra dirixida aos primeiros lectores son a poesía visual e a oralidade e bota man, xa que logo, de cancións infantís, arrolos, sortes... revisadas e actualizadas (Unha dúas  tres / suma outra vez / ciranda cirandiña / suma unha galiña / cigalla migalla / suma e nunca falla…)
     
     Poemas birollos para ler cos ollos é unha proposta sorprendente, que moderniza o xénero e non se pode entender sen ler coa vista, si, pero tamén te empurra a gozar das palabras e a súa disposición no espazo, salientando a forza das formas que non deixan indiferente. 
     


     Cada páxina é un convite a deitar os sentidos do lector ou lectora e deixarse levar pola maxia das palabras (cos seus enxeñosos tipos de letras), das cores e dos obxectos que voan polo ceo particular das composicións.
     

     Afirma Fran Alonso que se inspira, sobre todo, na súa intuición e non agocha o seu desexo de buscar novos camiños. Abofé que os atopa e pon a disposición do lectorado poemas divertidos e lúdicos para un maior pracer desas nenas e deses nenos que precisan dunha boa poesía infantil.


     E por se non chegase con todo isto, inclúe o libro unha ligazón a un videoxogo, porque cre o autor “que a poesía de hoxe tamén debe ter algo de videoxogo (e neste libro a relación é moi evidente), de interacción, de conexión, de desafío”.
     Unha proposta, pois, que pode enganchar os pequenos e os adultos, e así, en conxunto, desfruten da palabra de tradición oral e da visualidade que a poesía pode atinguir.


                                                                                                           ANTONIO  GARCÍA TEIJEIRO

miércoles, 24 de agosto de 2016

PAPEIS RECOBRADOS ( 9 ) Falando da relectura

    Foto de Anxo Cabada



Coa música de John Lennon de fondo, recobro un texto publicado no semanario “A Nosa Terra” no que escribo sobre a necesidade da relectura cando queremos chegar ao fondo dos textos literarios que posúen fondura.
     Foron unhas palabras do escritor César Aira as que me empurraron a poner por escrito o que penso sobre este tema.


     A ver que vos parece.


                     FALANDO DA RELECTURA

                                                                        
                                                                                                                                      ANTONIO  GARCÍA  TEIJEIRO


Estou escoitando a John Lennon. Acabo de mercar algúns dos seus discos remasterizados. Un pracer. E decátome – imposible non facelo – de que levamos trinta anos sen John. Escribo un texto que me piden e, unha vez máis, emociónome diante da súa figura e da súa música. Non son tan inxenuo para pensar que era un anxo. De ningunha maneira. Mais tampouco o demo que certos xornalistas e escritores pretenden facernos crer. Celebro as súas cancións e non podo menos que recomendar que estean presentes nas aulas. Serven para collerlle gusto á música, para discutir, recrear ou cantar, sen máis. Non é pouco.

John Lennon
     
     Abro  as páxinas dun suplemento literario, Babelia, que tiña gardado entre os múltiples papeis que invaden a miña casa. Atópome cunha entrevista co escritor arxentino César Aira, de quen hai pouco estiven a falar cun bo amigo que lía o seu último libro. Di cousas interesantes este home. Entre elas, destaco a seguinte afirmación: “Estou na idade da relectura. Reler é un pracer dobre”.
     
       
César Aira

     Agrádame este comentario porque eu sempre insisto no tema da relectura, sobre todo a certos niveis. Ben sei que hai moito que ler e dá certa preguiza volver ao lido. Pero a riqueza que proporciona entrar de novo nunha obra interesante paga a pena salientalo. Captas detalles aos que non lles deras importancia, reparas en aspectos técnicos que pasaran desapercibidos na primeira lectura, comprendes mellor algúns comportamentos dos personaxes, rescatas algún secundario que pide que o escoites, entendes certas funcións da obra e ábreche un camiño amplo para achegalo aos teus alumnos, se es ensinante. Os mediadores ou mediadoras deben reler aquelas obras coas que traballan nas aulas. Hai que tentar sacarlle o zume ao máximo para que os alumnos gocen e perciban o espírito literario que te levou a recomendar ese libro.

     Relín moita LIX nestes últimos meses. Pensei nos meus alumnos e tamén en min mesmo.Fixen a relectura de Noite de voraces sombras de Agustín F.Paz (comprendín mellor certas obsesións que viven no libro) e gocei coas dúas novelas de Marilar Aleixandre, Rúa Carbón e A cabeza de Medusa. Dous libros intelixentes no tratamento de temas  tan delicados como a violencia en Euskadi ou a violación feminina. 
   

     

     Escritos de maneira maxistral, permitíronme descubrir matices que se me pasaran na primera lectura. Lectura/relectura, dúas facetas decisivas do desenvolvemento lector, que debemos ter en conta.  Encántanme escoitar os comentarios dos mozos e mozas perante un libro, as súas reflexións e a capacidade que teñen para valorar humanamente a vida que os rodea. Van descubrindo criterios e referencias que os sorprenden e nos sorprenden. A literatura debe xogar o seu papel.

     Mentres soa “Working class hero” de Lennon, penso nisto e en moitas máis cousas. Música e literatura, sempre da man. E canto axudan a sentirse ben!
    

                                          (Versión acústica da canción)

sábado, 20 de agosto de 2016

LOS "POEMARIOS DE LA PÁGINA ESCRITA" (7) "La mar chalada" de Enrique Cordero Seva






La mar chalada

Enrique Cordero Seva

Ilustraciones de Ester García

Edelvives. Col. Ala Delta. 2013



Mantengo, desde hace mucho tiempo, que todo el que quiera escribir en serio ha de ser un buen lector de poesía. La poesía es el género literario por excelencia. Lo que dice, lo que no dice, el ritmo, los silencios, la manera de condensar aquello que se quier expresar, el poder que tiene para que cada lector haga suyo el dicurso poético y consiga llegar a las profundidades del verso, que son enormes, además de aprender las estructuras variadas que se utilizan, del lenguaje cuidado y muchas otras facetas que son patrimonio de lo auténticamente literario. 
Enrique Cordero Seva

     Y es necesario que leamos poesía inteligente. Una poesía, con o sin rima, que nos permita observar de manera original lo que muchos ven como algo no literario, que emplee los recursos estilísticos de forma apropiada para que los lectores gocemos. Y que lo hagamos, tanto leyendo, como escuchando los poemas recitados. No hay edades en la poesía.  Cuando un poema es bueno, está cuidado y llama la atención del lector, irrumpe en su tranquilidad y lo sacude. Las edades que marcan las editoriales son únicamente orientativas. Hay que buscar poesía sin adjetivos.      

     Y esto es lo que ocurre con Enrique Cordero Seva. Hace una poesía inteligente. Enrique es un bibliotecario que ama los libros y escribe poemas. Poemas de una gran calidad. No es un desconocido en el panorama poético. Libros como Coplas del dragón desdentado y otros poemas rimados (2007), Lo que Noé no se llevó  (2008. Premio Luna de Aire, 2007) entre muchos otros, lo certifican. Desde muy pequeño le encantó jugar con las palabras. Y bien se nota, porque la propuesta de La mar chalada es muy ingeniosa. 

     Aquí, Enrique juega con las palabras con brillantez. Emplea toda clase de recursos y busca el doble sentido en esa fauna marina que convierte el poemario en un mar de humor, en fina ironía, lleno de aspectos lúdicos y de versos que rascan la piel del lector. 
     En sus páginas conoceremos al pez-enagua, al merluzo (¿pez o persona?) o al pazguato. Intentaremos resolver adivinanzas y decir trabalenguas del mar de este estilo: Como un remo / romo / remaba con rabia / un romano rubio / rumbo al mar de Mármara…


     Me encanta este micropoema marino: Ola con ola y ola…/ El mar, quién lo diría, /saluda con faltas de ortografía. Sí, poesía para todas las edades. Los niños gozarán, los adultos entenderán el espíritu poético que les falta y los enseñantes tienen un magnífico poemario para acercar la poesía a sus alumnos, perder el miedo y hacer de las aulas una fiesta poética. 

     Las ilustraciones de Ester García, muy expresivas, cargadas de humor y ternura son un magnífico complemento a un poemario de uno de los poetas para pequeños más interesantes del panorama actual.

                                                                                                     ANTONIO  GARCÍA TEIJEIRO

                                                                                                        (Ilustraciones de Ester García)



miércoles, 17 de agosto de 2016

ESCAPARATE POÉTICO ( LXXXV ) Juan Kruz Igerabide





                     JUAN  KRUZ  IGERABIDE  (Aduna. Guipúzcoa, 1956)






BAJO UNA LUNA DE CAL


     Aquello era una escombrera
llena de cascotes y restos de sueños
     donde brotaban algunas flores.

     Soplé y aparté la cal de la noche;
     me acurruqué sobre tu bolsillo,
            junto al pañuelo.
Juan Kruz Igerabide. (Fotografía Miel Anjel Elustondo)

          Acercaste los labios
y sujetaste tu sonrisa y la mía
            con un clip.




ESPERANZA


          Reaccioné tarde
     pero alcancé a decirte:

            Estallará tu cama,
tu sueño será un acto de luz,
          retornará el amanecer
sin monstruos ni playas desoladas;
            el espejo del misterio
          volará de mano en mano
             hasta dar con tu alma;
                 tú serás el enigma,
                     tú la respuesta,
                 te tendrán en cuenta
                       sin excepción.
  Abraza la almohada y atiende:
     amanece un cristal límpido.

               Y se cumplió.
       Con un poco de retraso.


 


MAR  DE  LUZ


       Me dejaste hacer surf
       en tu flequillo rizado.
Me lancé desde lo alto de la ola
            hacia tus ojos,
me recogiste con un parpadeo
            y me deslicé
  por el infinito de tu mirada.





OLVÍDAME


     En tus noes
hubo un sí, pero,
     en de tus síes
hubo un no pero.
     En tus mejillas
       naufragué
y recorrí a nado
       tu nada.




(Del libro Poemas de amor para principiantes, editado por Cénlit Ediciones. 2016)

domingo, 14 de agosto de 2016

ESCAPARATE POÉTICO (LXXXIV) Carlos Penela








                                             CARLOS  PENELA  (Vigo, 1975)







ÚLTIMA THULE



Os lobos rondarán por tras desas portas.

Esta noite xa non ten vixilia para máis versos.
Eis a liña sórdida dos anos,
as cousas perdidas
que foron sempre adiadas,
o ollar dos outros onde xa non tes agocho.

Eis    iso, eis o deserto.




PARADISO


Non treme xa esa luz da infancia
como estrela viva ao fondo dos cuartos,
nin se sente a rosa humilde de nós
no frío do mundo, na cidade escura.

De cada obxecto medrará o seu tempo
e o teu corpo camiñará por outros mapas.

Non hai naves que partan con máis soños
nin libros calmos para o teu ollar con sede;
non hai pegada fonda nin voces para levarte,
nin a música certa que desfeche os medos.

Era real a estación lóbrega da vida,
fóra dicían o teu nome sen anxo, sen coroa.

Non houbo despedida,
non se redixiu ningún diario.

Esta é a materia dos teus días:
desde a palabra mesma
onde rematou o paradiso.




CONTRAMAR


Hai motivos abondo que explican o silencio dos días:
unha ollada posta en lugares de xeada onde falarmos de raíces
e de norte. Mans gastas, pasos que os fillos xa non deron.

Mar daquela ardendo, contramar de hoxe entre eles,
entre nós, espello do pranto por onde pasaron xeracións
deixando un tremor ou unha sombra.

Agárdase por voces que devalan e se estragan;
por un encontró adiado, agárdase,
nas beiras de palabras xa perdidas,
no fío quebrándose nas mañás imposibles do mundo.

Música derrotada desta vida batendo sempre,
unha onda prolongada e certa,
soño de cicatrices frías; mar, contramar,
idioma que teceu e desteceu esta pertenza,
tempo dos exilios, incerteza do amor como a magnolia nova.

             Cal era a orixe do sal vello que doe neste regreso…?




(Do libro Arte de Fuga, editado pola Deputación Provincial da Coruña. 2014. Premio Poesía Miguel González Garcés)

miércoles, 10 de agosto de 2016

CATAVENTO DE POEMAS INFANTÍS (LIII) Beatriz Berrocal







                        BEATRIZ  BERROCAL  (Benavente. Zamora, 1962)



          1



Beatriz Berrocal
Se han cansado las perdices
se los cuentos infantiles,
pues acaban todos ellos
con finales tan felices
que la gente lo celebra,
desde el niño hasta la abuela,
echando unas cuantas de ellas
a guisar en la cazuela.

Para que esto se termine
han decidido actuar
cambiando las aventuras
y que acaben siempre mal.

No habrá más celebraciones,
pues nadie estará contento.
Se salvarán las perdices, pero…
¿Qué pasará con los cuentos?



              7


Siete enanitos salen del trabajo
y van andando por el monte abajo.

Van hacia su casa contentos, cantando
porque Blancanieves los está esperando.

Pero una mujer que va disfrazada
le da una manzana que está envenenada.

Cae de pronto al suelo muy asustada
y los enanitos la encuentran desmayada.

Este maleficio solo puede irse
si un apuesto joven viene a despedirse.

Entonces las perdices cambian el letrero,
el príncipe a caballo no encuentra el sendero.

No le da ese beso que la iba a salvar,
Ilustración de Raquel Saiz
se va cabalgando hacia otro lugar.

Los siete enanitos no saben qué pasa.
Dos perdices ríen de camino a casa.

Otra vieja historia se queda sin fiesta
y les da lo mismo si alguien protesta.




                9


Los niños que leen los cuentos
se están quedando asustados:
las historias que sabían
Ilustración de Raquel Saiz
ahora las han cambiado.

¿Qué puede haber ocurrido
con todos los personajes?
¿Será obra de una bruja
que les ha dado un brebaje?

¿O será un encantamiento
obra de un hada malvada?
El caso es que los lectores
no entienden nada de nada.





(Del libro La revolución de las perdices. XIII Premio de Poesía Luna de aire. Ed.SM. 2016. Certamen convocado por el CPLI. Universidad de Castilla-La Mancha)


domingo, 7 de agosto de 2016

A LUZ DAS PALABRAS (59) X. H. Rivadulla Corcón





  Corrían os anos 2008 e 2009 e na Radio Galega había un programa que se chamaba Un día por diante. Neste programa o escritor X.H. Rivadulla Corcón tiña unha colaboración diaria, uns enxeñosos relatos curtos situados en Moraime e xa convertidos nun libro cheo de humor e afectos diversos.
     
     Moraime é unha pequeña vila con mar, tranquila, na que os habitantes soñan coma en ninguna outra vila do planeta. Moraime ten un mercadiño moi peculiar porque nel só se atopan catro productos en exclusiva: viño, flores, peixe e poemas.
     
Non é Moraime, pero podía ser...
     O centro vital da vila é a taberna onde os homes e as mulleres comparten a vida ao tempo que comparten o viño. Moraime ten unha estrutura da vida moi poética. Moraime é unha vila aberta ao mundo.

     Rivadulla Corcón é poeta, dramaturgo e guionista. traballa dirixindo e escribindo programas para a TVG, especializado en documentais.
     
X.H. Rivadulla Corcón
     Rivadulla Corcón fixo varias incursións na LIX galega e ten unha obra consistente en varios eidos da mesma. Cando dirixía o programa radiofónico A Casa do Vagabundo, dedicado ao libro galego, tiven a fortuna de coñecelo persoalmente. Unha persoa íntegra, honesta e chea de inquedanzas.

     A luz das palabras, esa sección tan coidada do noso blog-revista, precisaba da súa voz. Pedinlle que nos permitise publicar un relato de Moraime, pequeña vila con mar, editado en 2015 por Edicións Positivas. Xosé Henrique aceptou xenerosamente. E aquí está para que o poidades ler e desfrutar del.
     Un pracer, amigo, e moitas grazas.
                                   

                                              (Do libro “Moraime, unha vila con mar”. Edicións Positivas. 2015)






AS VISIÓNS DO MARIÑEIRO


                                                                         X. H. RIVADULLA  CORCÓN


Houbo unha vez un mariñeiro que viu un día unha serea pasar a carón da súa gamela no medio do mar. El fíxolle un xesto coa man para saudala e ela acercouse á borda da embarcación e ofreceulle un fermoso sorriso. Tamén viu o mariñeiro un día chorar a lúa, non sabe por que choraba, non llo puido preguntar, outros mariñeiros pensaron que chovía pero el sabía que eran as bágoas da lúa. Viu un día un arroaz vermello que nadaba levando sobre o seu lombo un corvo branco e o corvo levaba un grillón oxidado na pata esquerda, e ás veces o grillón facíalle sangue e tinxía o lombo do arroaz.



Viu un día xurdir do fondo do mar unha muller fermosa de cabelos louros que ofreceu ao mariñeiro a espada Escálibur, pero el rexeitouna, díxolle que só era un mariñeiro e non quería ser outra cousa. Unha noite viu caer unha estrela do ceo, caeu envolta en lume e cando entrou na auga converteuse en cristal e el puido collela co seu trueiro e cando mira a través dela ve o universo enteiro. Viu o mariñeiro, tamén, un hipocampo unicornio, levantouno no aparello e como tiña a mirada moi triste devolveuno ás augas, e o hipocampo unicornio en agradecemento fixo que o cardume de sardiña entrase todo na súa rede. Viu tamén ao vento xogando a facer formas coas nubes, fixo unha balea e tamén un marraxo, e un galeón e unha gamela, e o máis fermoso que fixo foi darlle forma de sorriso a unha das nubes. Coñeceu un gato que era mariñeiro e se chamaba Simbade, e o que máis lle gustaba pescar era xurelos que preparaba á grella.
Todas estas cousas viu o mariñeiro pero a ninguén llas contou, tiña medo de que o tomaran por tolo e o quixesen encerrar para curarlle a súa loucura. El non sabía que hai lugares como a pequena vila con mar de Moraime onde aos mariñeiros que ven esas cousas lles chaman poetas e non os queren curar.

                                      (Do libro “Moraime, unha vila con mar”. Edicións Positivas. 2015)

Sería este o mariñeiro visionario?